Jačanjem hrvatske i srpske političke elite i nacionalnih institucija, Zemaljska vlada izdaje naredbu da se ukine bosanski jezik, kao zemaljski, i da se uvede srpsko – hrvatski kao službeni jezik u BiH. Time je 4. oktobra 1907. godine, ukinut naziv bosanski jezik. Muslimani su samo u okvirima svojih institucija zadržali termin bosanski jezik.
Aneksija BiH je od početka okupacije predstavljala glavni cilj austrougarske politike na prostoru BiH. Ipak, zbog određenih nesuglasica između vlada u Austriji i Mađarskoj, ona nije mogla biti brzo sprovedena. Također, čekalo se i da Osmansko carstvo zapadne u novu krizu. Povod je pronađen u izbijanju mladoturske revolucije u Istanbulu, jula 1908. godine. Plašeći se da će revolucija ojačati Osmansko carstvo, te da bi ono moglo kroz parlamentarne izbore, koji su bili predviđeni i na teritoriju BiH, tražiti povratak ove regije pod svoju punu vlast, Austrougarska 7. oktobra 1908. godine, proglašava aneksiju BiH. Aneksija je izazvala brojne oštre reakcije kod regionalnih i svjetskih sila. Osmansko carstvo je nakon pritiska ipak prihvatilo čin aneksije, 26. februara 1909. godine, uz odštetu od 2,5 miliona funti. BiH je postala “Corpus separatum” – posebna oblast unutar Monarhije, iako njezin položaj nije nikada bio ravnopravan.
Da bi dodatno učvrstio položaj Monarhije car Franjo, u dvorani Zemaljske vlade u Sarajevu, 20. februara 1910. godine proglašava Zemaljski ustav za BiH. Time je naša država dobila i svoj prvi ustav. Ustavni poredak je sačinjavalo šest zakona. Vrhovnu vlast imala je Zemaljska vlada u Sarajevu i minstar finansija u Beču. Prvi sabor su činila 72 zastupnika iz reda svih naroda, a biračko pravo su imali svi muškarci sa navršene 24 godine starosti. Pored Sabora uvedene su i nove institucije, zemaljski savjet i kotarsko vijeće. Sabor se tokom svoga djelovanja sastao samo četiri puta, a posljednje zasjedanje je bilo pred izbijanje Prvog svjetskog rata.
Pored aneksije BiH, mladoturska revolucija je prouzrokovala i niz drugih promjena na Balkanu. Ustanak Albanaca u Albaniji, Kosovu, zapadnoj Makedoniji i Novopazarskom sandžaku te italijansko – osmanski rat 1911. godine, navele su balkanske države (Srbija, Crna Gora, Bugarska i Grčka) da iskoriste novonastalu situaciju i podijele preostalu osmansku teritoriju na Balkanu. U oktobru 1912. godine balkanski saveznici obvjaljuju rat Osmanlijama te im nanose težak poraz. Novopazarski sandžak, u kome su živjeli Bošnjaci, biva zauzet od strane srpske i crnogorske vojske. I dok se srpska ponašala korektno prema lokalnom stanovništvu, crnogorska vojska je počinila brojne zločine nad bošnjačkim stanovništvom Sandžaka, ubivši 800 i pokrstivši 12 000 Bošnjaka. Zbog srpskog zauzimanja Albanije, na koju je Austrougarska imala pretenzije, nad Srbima u BiH su zavedene pooštrene političko – policijske mjere. Bošnjaci, koji su Osmansko carstvo još uvijek doživljavali kao dio sebe, odlazili su u rat kako bi se borili u osmanskoj vojsci.
Okupacijom BiH 1878. godine, Austrougarska je u njoj stacionirala veliku grupu vojnika. U Bosni je bio stacioniran 15. korpus vojske, a od 1910. godine i 16. korpus sa sjedištem u Dalmaciji. Ukupno 22 944 vojnika su se 1895. godine nalazila na prostoru BiH, a 1910. godine taj broj se popeo na 33 758. Vojska je uglavnom bila stacionirana na granici sa Crnom Gorom i Srbijom, uz tok rijeke Drine i istočno od Neretve. Pored vojske postojala je i žandarmerija. Treba napomenuti da u vojsci nije bilo oficira iz BiH. Okosnicu bosanskohercegovačkih trupa su činila 4 pješadijska puka, formirana 1882. godine te jedan lovački bataljon. Regrutovani su iz sarajevskog, banjalučkog, mostarskog i tuzlanskog okruga.
Nakon atentata na Franca Ferdinanda, 28. juna 1914. godine, kojeg su izveli pripadnici organizacije “Mlada Bosna”, Austrougarska 28. jula objavljuje rat Srbiji. Bosanskohercegovački pukovi su ušli u sastav 6. austrougarske armije, koja 12. avgusta prelazi rijeku Drinu. Još ranije, tokom priprema za rat, izvršena je opća mobilizacija, nabavljena je stoka za vuču, vojska je opskrbljena osnovnim životnim namirnicama, a saobraćaj je stavljen u svrhu vojnih potreba i ciljeva. Početak rata protekao je u potpunoj dominaciji srpske vojske, koja je u oktobru čak došla nadomak Sarajeva. Austrougari su ih ipak uspjeli odbaciti, ali u konačnici doživljavaju dva teška poraza, na Ceru i Kolubari. Početkom oktobra 1915. godine, udružene vojske Bugarske, Njemačke i Austrougarske otpočinju ofanzivu na Srbiju i Crnu Goru. Kapitulacijom Srbije u decembru 1915. i Crne Gore u januaru 1916. godine BiH prestaje biti ratno zaleđe. Prestanak neposrednog ratnog djelovanja nije značio i prestanak muke po bosanskohercegovačko stanovništvo. Ratna mobilizacija ostavila je selo i grad bez radne snage, agrarni prihodi su bili dvostruko manji, te niz privrednih restrikcija potpuno je osiromašio stanovništvo. Nakon kapitulacije Srbije i Crne Gore, bosanskohercegovački pukovi su nastavili borbu na drugim ratištima: na Karpatima, Galiciji i Brest Litovsku protiv ruske vojske i rijeci Soči te u južnom Tirolu protiv italijanske vojske. Prema nekim procjenama broj poginulih i nestalih Bosanaca i Hercegovaca u Prvom svjetskom ratu iznosi preko 100 000.
Početkom rata Srbija je za svoj ratni cilj proglasila “oslobođenje i ujedinjenje sve neoslobođene braće Srba, Hrvata i Slovenaca” što je imalo jakog odjeka kod jugoslovensko opredjeljenih intelektualnih krugova Austrougarske monarhije. Od izbjeglica iz Austrougarske je u Londonu 1915. godine formiran Jugoslovenski odbor, sa ciljem da prezentira ideju jugoslovenstva predstavnicima Antante. BiH je u tom odboru imala tri svoja člana. Uspjesi sila Antante na ratištu dodatno su pojačali aktivnost ovog odbora, tako da je na Krfu 20. jula 1917. godine došlo do sastanka članova Jugoslovenskog odbora i srpske vlade. Na ovom sastanku donesena je odluka o formiranju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Predsjednik Bosanskog sabora, Safvet beg Bašagić je smatrao da BiH treba dobiti status autonomije ili da se sjedini sa Hrvatskom. Kako se u oktobru 1918. godine nazirala propast Austrougarske monarhije, u Zagrebu se 6. oktobra osniva Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba u čije su predstavništvo ušli i članovi iz BiH. Kada je 29. oktobra i Hrvatski sabor raskinuo sve veze sa Austrougarskom, stvorena je Država Slovenaca, Hrvata i Srba. Prije toga je u BiH, na sastanku od 14. do 16. oktobra, formiran Glavni odbor narodnog vijeća SHS za Bosnu i Hercegovinu, a zatim i Narodno vijeće Slovenaca, Srba i Hrvata za BiH. Posljednji Zemaljski poglavar za BiH, Stjepan Sarkotić, 1. novembra 1918. godine predaje vlast Narodnom vijeću. Time je nakon punih 40 godina prestala uprava Austrougarske u Bosni i Hercegovini. izvor: bosnae